Wielki Post - Gorzkie Żale
Nazwa tego na wskroś polskiego nabożeństwa pochodzi od pierwszych słów rozpoczynającej pieśni (Pobudki): „Gorzkie żale przybywajcie, serca nasze przenikajcie”. Jest to nabożeństwo pasyjne, właściwie zbiór pieśni o Męce Pańskiej, odprawiane szczególnie w Niedziele Wielkiego Postu podczas wystawienia Najświętszego Sakramentu.
Źródeł Gorzkich Żali musimy szukać w bractwach nabożnych, których zadaniem była dzialaność charytatywna, wspólne modlitwy, nabożeństwa i procesje. Szczególnie ważna jest tutaj działalności Bractwa św. Rocha przy Kościele Księży Misjonarzy Świętego Krzyża w Warszawie na przełomie XVII i XVIII w., a przede wszystkim postać ich ówczesnego opiekuna ks. Wawrzyńca Stanisława Bennika CM. Zgodnie z historią przełożony zgromadzenia Księży Misjonarzy ks. Michał Tarło zabronił temu Bractwu udziału w procesjach pasyjnych. Zakaz ten doprowadził do stworzenia przez wspomnianego ks. Bennika tekstu specjalnego nabożenstwa – Gorzkich Żali. Nie wiemy, czy jest on jedynym autorem tych pieśni, ale pewne jest, że wydał je w 1707 r. pod tytułem: „Snopek Myrry z Ogroda Gethsemańskiego albo żałosne Gorzkiey Męki Syna Bożego (…) rozpamiętywanie”. Pierwsze nabożeństwo z użyciem tych tekstów zostało uroczyście odprawione w pierwszą niedzielę Wielkiego Postu – 13 marca 1707 r. w kościele pw. Świętego Krzyża w Warszawie. Nabożeństwo to rozpowszechnili oczywiście Księża Misjonarze św. Wintentego a' Paulo. Bardzo szybko zyskało ono popularność w całej Polsce i otrzymało akcepację Stolicy Apostolskiej.
Schemat nabożeństwa Gorzkich Żali oparty jest na schemacie brewiarzowej jutrzni. Jego treść nawiązuje do tradycyjnych pieśni pasyjnych i lamentacji. Opiera się ona przede wszystkim na ewangelicznych opisach męki. Widoczny jest także wpływ starotestamentalnych tekstów: Ps 22, Pieśń o Słudze Jahwe (Iz 42,1-7; 49,1-9; 50,4-9; 52,13-53,12).
Od początku nabożeństwo Gorzkich Żali miało uroczystą oprawę liturgiczną. Zawsze jest odprawiane podczas wystawienia Najświętszego Sakramentu. Podczas nabożeństwa głoszone jest także specjalne kazanie zwane kazaniem pasyjnym.
Nabożeństwo Gorzkich Żali skupia w sobie trzy fundamentalne formy chrześcijańskiej pobożości. Na pierwszy plan wysuwa się główny charakter nabożeństwa, czyli kontemlacja zbawczej męki i śmierci Chrystusa. Jest to jakby wyśpiewanie biblijnej Drogi Krzyżowej. Rozważając Mękę Pańską Kościół w tym nabożeństwie uwielbia Boga za dar miłości wyrażony w Krzyżu. Drugim elementem jest maryjny charakter Gorzkich Żali. Przez Wcielenie Maryja jest nierozerwalnie związana ze zbawczym dziełem Chrystusa, także w Jego męce. Maryjna pobożność wpisuje się w to pasyjne nabożeństwa w formie „Rozmowy duszy z Matką Bolesną”. Po trzecie, należy powtórzyć, że Gorzkie Żale są nabożeństwem eucharystycznym. Jak już wspomnieliśmy łączą się one z adoracją, uwielbieniem obecnego ukrzyżowanego i zmartwychwstałego Chrystusa.
Rozważając nabożeństwo Gorzkich Żali należy jeszcze spojrzeć na źródła inspiracji. Podstawowym jest tutaj niewątpliwie wspomniana wcześniej Biblia. Poszczególne części nabożeństwa to modlitewna interpretacja tekstów pochodzących przede wszystkim z Ewangelii jak również Listu do Rzymian, Koryntian, Hebrajczyków, Apokalispy św. Jana oraz starotestamentanej Pieśni nad pieśniami i Lamentacji. Inspiracji do tego nabożeństwa należy szukać również w nauczaniu Ojców Kościoła, np. św. Bernarda z Clairvaux czy św. Alberta Wielkiego. Innymi jeszcze źródłami inspiracji były różne nabożeństwa pasyjne i pieśni o Męce Pańskiej.
autor: Klaudia Karwacka
W Wielkim Poście nabożeństwo Drogi Krzyżowej odprawiane będzie w każdy piątek – dla dzieci o godz. 16:30, a dla starszych o godz. 17:30. Gorzkie Żale w każdą niedzielę o godz. 18:30 z kazaniem pasyjnym. Serdecznie i gorąco zapraszamy wiernych na głębokie i refleksyjne nabożeństwa pokutne.
