Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan

            Każdego roku przez siedem dni poprzedzających wspomnienie Nawrócenia św. Pawła (25. stycznia) obchodzony jest w Kościele Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan. Fundamentalny tekst biblijny tegorocznego Tygodnia pochodzi z 1 Listu św. Piotra: Wy zaś jesteście wybranym plemieniem, królewskim kapłaństwem, narodem świętym, ludem Bogu na własność przeznaczonym, abyście ogłaszali dzieła potęgi Tego, który was wezwał z ciemności do przedziwnego swojego światła, wy, którzyście byli nie-ludem, teraz jesteście ludem Bożym, któryście nie dostąpili miłosierdzia, teraz zaś jako ci, którzy miłosierdzia doznali. (1 P 2,9-10). Do niego odwołuje się hasło tego Tygodnia: Wezwani, by ogłaszać wielkie dzieła Pana.

            Aby zrozumieć znaczenie i sens tego Tygodnia musimy zadać sobie dwa pytania: co to jest ekumenizm i jakie Wspólnoty określamy mianem chrześcijańskich.

            Termin ekumenizm pochodzi od greckiego słowa oikoumene (gr. oivkoume,nh). W świecie grecko-rzymskim i w Nowym Testamencie przyjmował on dwa rodzaje znaczeń. W kontekście świeckim oznacza on zamieszkałą i uprawianą ziemię oraz jej mieszkańców. Natomiast w kontekście religijnym oznacza cały świat stworzony i sądzony przez Boga, świat, któremu Apostołowie głoszą Ewangelię i świat, w którym urzeczywistnia się historia zbawienia. Dopiero Ojcowie Kościoła jak św. Cyryl Jerozolimski użył tego terminu na określenie powszechności porządku religijnego. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa terminu oikoumene używano także w odniesieniu do synodu lub soboru. Nabrało przez to znaczenia eklezjologicznego, podkreślając, że jest to zebranie całego, jednego i powszechnego Kościoła Chrystusowego, a wszelkie ustawy są wolą całego Kościoła i obowiązują wszystkich jego członków.

            W Kościele Katolickim wyróżniamy trzy rodzaje ekumenizmu. Podstawowym rodzajem jest ekumenizm duchowy (łac. oecumenismus spiritualis), który jest nawróceniem serca, świętością życia i wynikającą z nich modlitwą o jedność chrześcijan. Głównym postulatem ekumenizmu duchowego jest życie zgodne z Ewangelią, życie w duchu naśladowania Chrystusa. Drugim rodzajem jest ekumenizm doktrynalny (łac. oecumenismus scientialis), który jest wysiłkiem intelektualnym dokonujący się na drodze studium i dialogu. Jest to poznanie doktryny, a więc nauczania i działalności odłączonych Kościołów. Ostatnim rodzajem jest ekumenizm praktyczny (łac. oecumenismus practicalis), który jak sama nazwa wskazuje, jest wprowadzeniem w czyn osiągnięć poprzednich etapów. Obejmuje on współdziałanie chrześcijan na płaszczyźnie religijnej przez wspólne nabożeństwa, oraz płaszczyźnie społecznej poprzez akcje na rzecz pokoju i ratowania osoby ludzkiej.

            Zatem jak zdefiniować ekumenizm? Ekumenizm to działanie na rzecz jedności chrześcijan, której źródłem jest Chrystus. On bowiem założył jeden Kościół Boży, w którym na przestrzeni wieków dokonały się rozłamy. Zadaniem chrześcijan jest dążenie do odnowy tej jedności. Nawołuje do tego Sobór Watykański II w dekrecie o ekumenizmie Unitatis redintegratio, gdzie czytamy: „Odnowienie jedności powinno być przedmiotem troski całego Kościoła, zarówno wiernych, jak i pasterzy, każdego wedle własnych sił, tak w codziennym życiu chrześcijańskim, jak w badaniach teologicznych i historycznych.” (UR 5). O pragnieniu jedności, które wynika z wiary mówi także Jan Paweł II w encyklice Ut unum sint: „Tę jedność tworzą więzy wyznania wiary, sakramentów i komunii hierarchicznej. Wierni stanowią jedno, ponieważ w Duchu trwają w komunii Syna, w Nim zaś - w Jego komunii z Ojcem [...]. Tak więc, dla Kościoła katolickiego komunia chrześcijan nie jest niczym innym, jak objawieniem się w nich łaski, poprzez którą Bóg czyni ich uczestnikami własnej komunii, to znaczy swojego życia wiecznego. Słowa Jezusa Chrystusa: «aby wszyscy stanowili jedno» są zatem modlitwą skierowaną do Ojca, aby Jego zamysł w pełni się urzeczywistnił [...]. Wierzyć w Chrystusa znaczy pragnąć jedności; pragnąć jedności znaczy pragnąć Kościoła; pragnąć Kościoła znaczy pragnąć komunii łaski, która odpowiada zamysłowi Ojca, powziętemu przed wszystkimi wiekami. Taki właśnie jest sens modlitwy Chrystusa: «un unum sint».” (nr 9).

            Chrześcijaństwo jest jedną z największych monoteistycznych religii objawionych na świecie. Jest ona oparta na nauczaniu Jezusa Chrystusa zawartym w księgach Pisma Świętego. W historii chrześcijaństwa mówimy o dwóch rozłamach, na skutek których wytworzyły się trzy wielkie odłamy: katolicyzm, prawosławie i protestantyzm.

            Pierwszy rozłam w jedności Kościoła Chrześcijańskiego powstał w 1054 r. Jego przyczyną był spór o dominację (pierwszeństwo) pomiędzy Biskupem Rzymu, a Patriarchą Konstantynopola. Podział nasilały różnice polityczne, bowiem w tym czasie Konstantynopol był nową stolicą Cesarstwa Rzymskiego, zaś Rzym chylił się ku upadkowi. Problem stanowiły też różnice w Liturgii wynikające z kultury. Na Zachodzie używano języka łacińskiego a do sprawowania Eucharystii chleba niekwaszonego (białe opłatki). Na Wschodzie natomiast używano języka greckiego i chleba kwaszonego (zwykłego) podczas sprawowania Eucharystii. Ważna też była różnica w dyscyplinie kościelnej, bowiem tylko w Kościele Zachodnim obowiązywał celibat. Szczytem sporu pomiędzy Zachodem a Wschodem było wprowadzenie do liturgii Mszy Św. Credo z terminem Filioque (łac.) w zdaniu: „Wierzę w Ducha Świętego […] który od Ojca i Syna pochodzi” (łac. „Et In Spiritum Sanctaum […], qui ex Patre Filioque procedit”). Podział ten nazywamy Schizmą Wschodnią. Jej skutkiem jest powstanie Kościoła Wschodniego – Prawosławnego, który nie uznaje zwierzchnictwa Papieża, ale pozostaje przy kanonicznym rozumieniu terytorium Kościoła Rzymskiego (Zachodniego). Jedną z głównych różnic pomiędzy Prawosławiem i Katolicyzmem jest postrzeganie Maryi. Prawosławni czczą Maryję jako Matkę Chrystusa, ale odrzucają dogmaty o Jej Niepokalanym Poczęciu i Wniebowzięciu.

            Drugi podział dotyczy Kościoła Zachodniego. Miał on miejsce w 1517 r. na skutek Reformacji. Przyczyną tego podziału było domaganie się reformacji Kościoła wobec różnych nadużyć duchowieństwa. Wskutek działania takich postaci jak Marcin Luter, Jan Kalwin czy Henryk VIII powstały Wspólnoty Protestanckie. Ich podstawowe założenie można ująć w następujące zasady: „tylko wiara, tylko Pismo, tylko łaska, tylko Chrystus” (łac. „sola fide, sola Scriptura, sola gratia, sola Christus”). Z zasad tych wynika, że tylko Chrystus jako prawdziwy Bóg i prawdziwy Człowiek, jest jedynym Pośrednikiem pomiędzy Bogiem a ludźmi. W związku z tym odrzucony zostaje kult świętych w tym także Maryi, która jest jedynie otaczana szacunkiem jako Matka Boga. Protestancka reformacja doprowadziła do zniesienia sakramentów, pozostawiając jedynie Chrzest i Wieczerzę, pojmowaną jedynie symbolicznie, nie zaś jako rzeczywistą obecność Boga. Reformacja protestancka odrzuciła również Tradycję, jako niebiblijną, dogmaty oraz hierarchię, przez zniesienie sakramentu kapłaństwa. Pozwoliła także na dowolna interpretację Pisma Świętego. Wspólnoty Protestanckie podobnie jak Prawosławie, nie uznają zwierzchności Papieża. Odpowiedzią Kościoła Katolickiego na Reformację było zwołanie Soboru Trydenckiego (1545-1563), który ogłosił dogmaty wiary, zatwierdził kanon Pisma Świętego i ustalił liczbę sakramentów.

            W każdej z trzech gałęzi Chrześcijaństwa: Katolicyzmie, Protestantyzmie i Prawosławiu, na przestrzeni wieków powstawały mniejsze Wspólnoty różniące się między sobą obrządkiem lub szczegółowymi zasadami dogmatycznymi.

Autor: Klaudia Karwacka